GÖRME ENGELLİ BİREYLERİN BELEDİYELERLE İLİŞKİLERİ VE ERİŞİLEBİLİRLİK SORUNLARI
Görme Engelliler Sesleniyor: “Belediye Hizmetlerinde Hâlâ Görünmeyiz”
Görme engelli bireylerle yapılan derinlemesine mülakatlar, yerel yönetimlerin engellilere sunduğu hizmetlerde erişilebilirlik, katılım ve iletişim alanlarında ciddi yapısal eksiklikler olduğunu ortaya koydu. Görüşülen bireylerin çoğu, belediyelerin bazı hizmetler sunduğunu kabul etse de, bu hizmetlerin kendilerine etkili biçimde ulaşmadığını, karar alma süreçlerinde yer almadıklarını ve sıkça dışlandıklarını ifade etti.
Elde edilen bulgular, yalnızca teknik sorunları değil; aynı zamanda vizyon eksikliğini, yani görme engelli bireylerin toplumda eşit yurttaş olarak kabul edilmemesini de gözler önüne seriyor.
Temel Eksiklikler ve Gözlemler
1. Bilgi ve Duyuru Erişilebilirliğinde Eksiklikler
Belediyeler genellikle duyurularını yalnızca görsel içeriklerle (afiş, broşür, sosyal medya) yayımlıyor. Bu, görme engelliler için bilgiye erişimi imkânsız hâle getiriyor.
Sesli bilgilendirme sistemleri ya hiç yok ya da yetersiz.
Belediyelerin web siteleri çoğunlukla ekran okuyucularla uyumlu değil. Menü yapıları karmaşık, görsellere alternatif metin (alt text) eklenmiyor.
Hizmet bilgilendirme materyallerinde Braille (kabartma yazı) kullanılmıyor.
2. Halkla İlişkilerde Farkındalık Eksikliği
Belediye personeli, engelli bireylerle nasıl iletişim kurması gerektiği konusunda eğitimsiz. Bu da yanlış hitaplara ve güven kaybına yol açıyor.
Sorun yaşayan bireyler, doğrudan ulaşabilecekleri bir muhatap bulmakta zorlanıyor.
Çağrı merkezlerinde engellilere özel bir destek mekanizması bulunmuyor.
3. Katılımcılığın Sağlanamaması
Görme engelli bireyler hizmetlerin planlama süreçlerine dâhil edilmiyor.
Danışma kurulları ya da belediye meclislerinde engelli temsilciler yer almıyor.
Geri bildirim mekanizmaları erişilebilir değil ya da işlevsiz.
4. Fiziksel ve Dijital Altyapı Eksiklikleri
Otobüs duraklarında, belediye binalarında ve kamusal alanlarda sesli yönlendirme sistemleri çalışmıyor ya da hiç yok.
Kaldırımlar ve yaya geçitlerinde hissedilebilir yüzeyler eksik veya hatalı döşenmiş.
Belediye etkinlik alanları genellikle erişilebilir değil; sesli betimleme, yönlendirme ve refakat hizmetleri sunulmuyor.
5. Hizmetlerin Sürdürülebilir Olmaması
Bazı duyarlı belediye çalışanlarının bireysel çabalarıyla çözümler üretilse de, bunlar sistematik değil.
Sunulan hizmetlerin etkisi izlenmiyor, görme engelli bireylerden düzenli geri bildirim alınmıyor.
Çözüm Önerileri: Daha Erişilebilir Bir Yerel Yönetim İçin
Görme engelli bireyler, belediyelere sadece hizmet talebinde bulunmuyor; aynı zamanda eşit yurttaşlar olarak karar alma süreçlerine dâhil edilme talebini de açıkça dile getiriyor. Aşağıda yer alan çözüm önerileri bu çerçevede sunulmaktadır:
Erişilebilir ve Kapsayıcı İletişim
Tüm belediye duyuruları sesli formatlarda yayımlanmalı, SMS ve e-posta gibi erişilebilir iletişim kanalları kullanılmalıdır.
Belediyelerin web siteleri ekran okuyuculara tam uyumlu hale getirilmeli, mobil uygulamalar erişilebilir tasarım ilkelerine uygun olmalıdır.
Görsel içeriklere “alternatif metin” (alt text) eklenmesi zorunlu hale getirilmelidir.
Personel Eğitimi ve Farkındalık
Belediye personeline yılda en az bir kez engelli farkındalık eğitimi verilmelidir.
Halkla ilişkiler, güvenlik, ulaşım gibi ön cephede çalışan birimler görme engellilerle doğru iletişim kurma konusunda özel olarak eğitilmelidir.
Eğitimler deneyim temelli (simülasyon içeren) olmalı, hitap dili kapsayıcı hâle getirilmelidir.
Katılımcılık ve Temsil
Belediye meclisi, kent konseyi ve danışma kurullarında görme engelli bireylerin temsili sağlanmalıdır.
Engelli STK’ları ile düzenli istişare toplantıları yapılmalı; bu toplantılardan çıkan kararlar şeffaf biçimde kamuoyuyla paylaşılmalıdır.
Geri bildirim mekanizmaları erişilebilir hale getirilmeli, hizmetler bu geri bildirimlere göre revize edilmelidir.
Fiziksel ve Dijital Erişimin Güçlendirilmesi
Toplu taşıma araçlarında ve duraklarında sesli yönlendirme sistemleri yaygınlaştırılmalı ve sürekli bakım altında tutulmalıdır.
Kamusal alanlarda Braille bilgilendirme, taktil yüzeyler ve sesli yönlendirmeler standartlaştırılmalıdır.
Belediyeye ait sosyal tesisler, kültür merkezleri ve spor alanları erişilebilirlik denetiminden geçirilmelidir.
Erişilebilir Kültür ve Sanat Etkinlikleri
Etkinliklerde sesli betimleme, rehberlik hizmeti ve erişilebilir ulaşım desteği sağlanmalıdır.
Görme engellilere özel sergi, tiyatro ve kültür faaliyetleri düzenlenmeli; engelli sanatçıların katılımı desteklenmelidir.
Sosyal Destek ve Teknolojiye Erişim
Görme engellilere yönelik rehberlik, psikososyal destek ve istihdam danışmanlığı hizmetleri yaygınlaştırılmalıdır.
Dijital donanım eksikliği yaşayan bireylere belediyeler destek sağlamalı, teknolojik eğitimler düzenlenmelidir.
Yaşlı ve yalnız yaşayan görme engelliler için evde destek hizmetleri güçlendirilmelidir.
Sonuç ve Çağrı: “Görünmez Değil, Eşit Yurttaş Olmak İstiyoruz”
Belediye hizmetleri herkes içindir; ancak erişilebilir olmayan bir hizmet, engelli bireyler için “var” sayılmaz.
Yerel yönetimlerin, engelli bireyleri yalnızca hizmetin alıcısı değil; aynı zamanda bu hizmetlerin planlayıcısı, değerlendiricisi ve ortağı olarak görmesi gerekmektedir.
Tüm yerel yönetimlere çağrımızdır:
“Engelli bireyleri yalnızca hizmetlerin hedef kitlesi değil, aynı zamanda bu hizmetlerin planlayıcısı ve denetleyicisi olarak görün.”
Katılımcı, erişilebilir ve hak temelli bir belediyecilik, yalnızca engelli bireyler için değil, herkes için daha yaşanabilir bir şehir demektir.
Dr. Mustafa Öztürk
anahtar kelimeler: belediyeler, halkla ilişkiler, belediyelere engellilerin fiziksel erişimmi,bilişsel erişebilirlik
kaynakçalar: görme engelliler,engelliler, erişiebilirlik,fiziksel ve bilişsel erişebilirlik
Yüklenen dosyayı görüntülemek için tıklayınız.