GÖRME ENGELLİLERLE İLETİŞİM: SAYGI, EMPATİ VE BİLİNÇ ÜZERİNE BİR YAKLAŞIM-
GÖRME ENGELLİLERLE İLETİŞİM: SAYGI, EMPATİ VE BİLİNÇ ÜZERİNE BİR YAKLAŞIM-
Toplumda her bireyin eşit haklara sahip olduğu gerçeği, sadece hukukta değil günlük yaşamda da karşılık bulmalıdır. Özellikle görme engelli bireylerle kurulan iletişimde gösterilecek duyarlılık, yalnızca bireysel bir tutum değil, aynı zamanda toplumsal gelişmişliğin bir göstergesidir.
GÖRME ENGELLİLİK: SADECE BİR DUYU KAYBI DEĞİLDİR
Görme engellilik, çevreyle kurulan ilişkinin şeklini değiştirir. Ancak bu durum, bireyin potansiyelini sınırlandırmaz. Toplumda yaygın olan “yardıma muhtaç birey” algısı, aslında görme engelli bireylerin değil, toplumun empati eksikliğinin yansımasıdır.
Görme engelliler sadece bastonla yürüyen kişiler değildir; onlar aynı zamanda öğretmen, mühendis, akademisyen, sanatçı ya da öğrenci olabilirler. En büyük ihtiyaçları “yardım edilmek” değil, anlaşılmak ve eşit kabul edilmektir.
DOĞRU İLETİŞİM İÇİN 7 TEMEL İLKE
1. DOĞRUDAN HİTAP EDİN
Görme engelli bireyin yanındakine “Ne ister?” demek yerine, doğrudan kendisine hitap edin. Bu basit davranış, bireyin özne olduğunu kabul ettiğinizi gösterir.
2. KENDİNİZİ TANITIN, YERİNİZİ BİLDİRİN
“Merhaba, ben Ayşe. Sol tarafındayım” gibi kısa ama bilgilendirici bir tanıtım, karşı tarafın size yönelmesini ve güvenle iletişim kurmasını sağlar.
3. YARDIM ETMEDEN ÖNCE İZİN ALIN
İyi niyetli dahi olsa, istemeden yapılan yardımlar rahatsız edici olabilir. “Size yardımcı olabilir miyim?” sorusu hem saygıyı hem de bireyin tercih hakkını yansıtır.
4. KOLUNUZA TUTUNMASINA İZİN VERİN
Yönlendirme gerektiğinde, sizin kolunuza tutunmasına olanak verin. Onu çekiştirmeyin. Siz doğal şekilde yürüdüğünüzde, sizi takip etmesi daha kolay olur.
5. SÖZEL YÖNLENDİRME KULLANIN
Görsel ifadeler yerine sözel açıklamalar tercih edin. Örneğin, “Sağınızda bir masa, önünüzde boş bir sandalye var” gibi net ve yön tarifli cümleler kullanın.
6. GÖZ TEMASI DOĞALDIR
Görme engelli birey sizin bakışınızı göremese bile, siz onunla konuşurken göz teması kurmaya devam edin. Bu, saygı ve samimiyetin bir göstergesidir.
7. SAYGILI VE DAHİL EDİCİ BİR DİL KULLANIN
“Kör” gibi ifadeler yerine “görme engelli birey” gibi kapsayıcı ve insan onurunu gözeten bir dil tercih edilmelidir. Dilimiz, düşünme biçimimizi yansıtır.
GÜNDELİK HAYATTA GÖRME ENGELLİLERİN KARŞILAŞTIĞI ENGELLER
Görme engelli bireylerin karşılaştığı zorluklar yalnızca bireysel değil, sistematik engellerdir.
Kaldırımlarda park edilmiş araçlar
Sesli sinyalizasyon sistemlerinin eksikliği
Karmaşık bina içi yönlendirme sistemleri
Gelişigüzel yerleştirilmiş masa ve sandalyeler
Tüm bunlar, onların bağımsız hareketini kısıtlar. Bu nedenle farkındalık sadece bireysel düzeyde değil, kentsel tasarım, mimari ve ulaşım gibi alanlarda da sistematik olarak geliştirilmelidir.
BİRLİKTE YAŞAMANIN ANAHTARI: EMPATİ VE EŞİTLİK
Engellilik bir eksiklik değil, farklılıktır. Bu farkı gözeterek iletişim kurmak, karşılıklı saygının temelini oluşturur. Görme engelli bireylerle kurulan doğru iletişim, sadece bir “yardım” eylemi değil; eşit yaşam hakkına duyulan inancın göstergesidir.
SON SÖZ
Görme engellilik bir engel değil; toplumun yaklaşımı engelleyici olabilir. Her bireyin eşit, erişilebilir ve saygı dolu bir yaşam hakkı vardır. Unutmayalım: gerçek engel, duyarsızlıktır.
Dr. Mustafa ÖZTÜRK